انجمن علمی شاهد نور الزهرا

انجمن علمی شاهد نور الزهرا

با هم بودن «آغاز» ، با هم ماندن «پیشرفت» و با هم کار کردن «موفقیت» است.

طبقه بندی موضوعی
بایگانی
آخرین مطالب
آخرین نظرات
  • ۱۱ دی ۹۵، ۲۰:۵۷ - حامد عبدالهی
    متشکرم
  • ۴ دی ۹۵، ۱۴:۱۱ - اعضای انجمن
    به به :(
  • ۲۹ آذر ۹۵، ۰۸:۵۰ - ببر بنگال
    :)
نویسندگان

۳۶ مطلب توسط «اعضای انجمن» ثبت شده است

انشا

سه شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ۱۲:۲۷ ب.ظ

چرا فکر می‌کنید که نوشتن مشکل است؟ تا به حال به چطور نوشتن فکر کرده اید؟ در نوشتن انشاء مشکلی ندارید؟

لابد خیلی از شما فکر می‌کنید که نوشتن و بخصوص نوشتن انشاء، کار بسیار مشکلی است و از عهده هر کسی برنمی‌آید.

کسانی که چنین فکر می‌کنند، کاملاً در اشتباهند. چرا؟ برای این که با خوب فکر کردن درباره ی موضوعی که می‌خواهید درباره‌اش بنویسید، می‌توانید به آسانی در کار خودتان موفق باشید.

علت آن که بعضی از بچه‌ها نوشتن انشاء را مشکل می‌دانند، آن است که درباره موضوع انشاء خوب فکر نمی‌کنند و نمی‌دانند که باید دو ـ‌ سه ساعت درباره ی موضوع انشاء فکر کنند و بعد بنشینند و در عرض نیم ساعت و به آسانی انشای خود را بنویسند. اصلاً مگر می‌شود که بدون فکر کردن جمله‌ای را نوشت؟!

چطور یک انشاء خوب بنویسیم؟

فرض می‌کنیم که آقای معلم و یا خانم معلم از شما خواسته است که انشایی درباره ی فصل بهار بنویسید. اگر درباره ی موضوع خوب فکر نکنید، فقط چیزهایی را می‌توانید بنویسید که قبلاً از دیگران شنیده‌اید و یا خودتان دیده‌اید.

منظورم چیزهایی است که خیلی دم دستی و تکراری است ، که در اصطلاح ادبی، به آن می‌گوییم حرفهای کلیشه‌ای و قالبی.

باید بدانید: چیزها و حرفهایی که از پیش، چهارچوبی مشخص در ذهن ما دارند، موقع نوشتن به سراغ ما می‌آیند. و این چیزها و حرفها معمولاً مال خودمان نیستند. مثلاً ممکن است که شما انشای خودتان را (بدون فکر کردن) این‌طور شروع کنید:

فصل بهار اولین فصل سال است. (بر منکرش لعنت)

و یا مثلاً:

در فصل بهار درخت ها سبز می ‌شوند و شکوفه می‌ دهند. بلبلان نغمه ‌سرایی می‌ کنند و...

حالا اگر کمی فکر کنید و فکرتان را از اتاق بیرون ببرید و از خودتان بیرون بروید و طبیعت را در ذهن و خیالتان ببینید، ممکن است حرفهای تازه‌ای به ذهن ‌تان برسد و مثلاً جمله‌هایی مثل جمله‌ های زیر را بنویسید:

پنجره را باز می‌کنم، نسیم بهاری، مثل جویباری از عطر و زیبایی، به درون اتاقم می‌ریزد و در اتاق و در من جاری می‌شود.

صدای پای بهار را در بیرون ـ در آن سوی پنجره ـ می‌شنوم که دارد آرام آرام از کوهستان سرازیر می‌شود و به سوی من می‌آید. حتی آسمان هم بوی بهار را به خود گرفته است و...

گنجشک ها که بی‌ صبرانه در انتظار آمدن بهار بودند، حالا بر شاخه ‌های درخت ها جشن و پایکوبی می‌کنند و به استقبال بهار می ‌روند و جیک ‌جیک ‌شان رنگی و بویی از بهار دارد...

چطور بنویسم؟

راستی به نظر شما ابن سینا، بدون فکر کردن می ‌توانست ابن سینا بشود؟ و یا حافظ و سعدی و مولوی و فردوسی و...

اگر نیوتون فکر نمی‌کرد، آیا می‌توانست با افتادن سیبی از درخت، جاذبه ی زمین را کشف کند؟ و یا انیشتین می ‌توانست اتم را بشکافد؟ و یا فرضیه نسبیت را اثبات کند؟ و حرف های تازه‌ای درباره ی زمان بگوید؟ و یا طول شعاع نور را اندازه بگیرد؟ انیشتین بدون شک با فکر کردن توانست بفهمد که وقتی دو نفر با یک سرعت مساوی، یک مسیر مساوی را طی می ‌کنند، مدت زمانی که بر آن ها می‌گذرد، در نظر آن ها متفاوت است.

اگر کسی دل درد داشته باشد و بخواهد از سر کوچه تا خانه ‌اش بیاید، ممکن است پنج دقیقه راه به نظرش پنجاه دقیقه بیاید. حالا اگر همان آدم سر حال و خوشحال باشد ممکن است نیم ساعت راه در نظرش، سه دقیقه راه باشد.

گذشت زمان در حالت ‌های مختلف، شکل عوض می‌کند. وقتی تو با دوستت سرگرم بازی هستی، گذشت زمان را حس نمی‌کنی و شاید سه ساعت بازی به نظرت نیم ساعت بیاید.

ولی اگر با بی ‌صبری و نگرانی در خانه منتظر آمدن پدرت باشی که دیر کرده است، نیم ساعت در نظرت، دو ـ سه ساعت می‌آید.

با فکر کردن می توان لحظه هایی که زود گذشته اند را بازسازی کرد. ارزش لحظه ای را می توان نوشت. وقتی  خوب به موضوعی فکر می کنی می توانی خوب بنویسی. و برای یک لحظه دو صفحه را به زیبایی می نویسی.

پس شما بچه‌ها هم از همین امروز بیشتر به فکر کردن فکر کنید، درباره هر چه که دل تان می‌خواهد، فکر کنید و بعد،‌ حاصل فکرتان را به روی کاغذ بیاورید و بنویسید.

این کار را بکنید تا ببینید به چه نتیجه‌ های جالبی می ‌رسید. می‌گویید نه؟ این گوی و این میدان، امتحان کنید. امتحانش که زیانی ندارد.

بخت اور :)


۰ نظر موافقین ۲ مخالفین ۰ ۱۷ اسفند ۹۵ ، ۱۲:۲۷
اعضای انجمن

موازنه در شیمی

سه شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ۱۲:۱۶ ب.ظ

در مقاله قبلی در مورد نماد شیمیایی و معادله ی شیمیایی واکنش ها توضیحاتی ارائه شد.

در این مقاله به بررسی قانون پایستگی ماده یا جرم خواهیم پرداخت و نحوه ی موازنه کردن یک معادله ی شیمیایی ارائه خواهد شد...

 

در طی انجام واکنش های شیمیایی نه اتمی از بین نمی رود و نه اتمی ایجاد می شود. بلکه در حین انجام واکنش اتم های واکنش دهنده ها به شیوه ای دیگر به هم متصل می شوند.

 (مشابه این قانون پیوستگی انرژِی نیز چنین عنوان می شود که انرژی از بین نمی رود و به وجود نمی آید، بلکه از صورتی به صورت دیگر تبدیل می شود.)موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی پس ...

در یک معادله ی شیمیایی، می بایستی تعداد اتم های عناصر در دو طرف معادله یکسان باشد.

 به طور مثال اگر از اتم در سمت واکنش دهنده ها 5عدد وجود دارد، حتماً در طرف دیگر واکنش در بخشفراورده نیز از اتم تعداد عدد وجود داشته باشد.موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی

 

مثال زیر، معادله ی واکنش شیمیایی سوختن گاز متان است:

موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی

به ترتیب برای تعداد هر اتم، در سمت راست و چپ واکنش (واکنش دهنده ها و فراورده ) باید بررسی شود. اتم کربن در هر دو طرف معادله یک عدد می باشد. با قرار دادن عدد 2 در پشت آب ( H2O) خواهیم دید که تعداد اتم های هیدورژن در هر دو طرف معادله برابر 4 اتم می باشد. تعداد اتم های اکسیژن در سمت راست 4 اتم می باشد پس با قرار دادن ضریب دو برایاکسیژن (O2)تعداد اتم های اکسیژن در دو طرف معادله 4 و برابر می باشد.موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی

به هنگام موازنه کردن این معادله ی شیمیایی، زیروند (اندیس) های موجود در فرمول شیمیایی واکنش دهنده ها و فرآورده ها تغییر نکرد، بلکه ضرایب غیر کسری مناسبی انتخاب و پیش از فرمول شیمیایی واکنش دهنده ها و فراورده ها قرار گرفت. این

ضرایب طوری انتخاب می شوند که تعداد اتم های موجود در دو سوی معادله ی شیمیایی برابر باشد.

طبق قرارداد؛

ضرایب نهایی موجود در یک معادله ی موازنه شده بایستی کوچک ترین عدد صحیح (غیر کسری) ممکن باشد.

به مثال های زیر توجه کنید:

 

موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی

 

موازنه کردن به روش والسی

رایج ترین روش برای موازنه کردن یک معادله شمیایی، روش وارسی نام دارد. در این روش

ابتدا لازم است برای برابر کردن تعداد اتم های هر یک از عنصرها در دو سوی معادله، عنصر به عنصر مراحل انتخاب ضریب (برای یک واکنش دهنده ها یا فراورده دارای آن عنصر) صورت پذیرد و سپس اقدام به شمارش اتم ها در دو سوی معادله کرد.

برای موازنه کردن معادله ی شیمیایی واکنش به روش وارسی اقدامات زیر الزامی است:

 

  1. 1- تعداد اتم های هر یک از عنصرها در دو طرف واکنش شمرده شود.
  2. 2- انتخاب عنصر مرجع:
  3. یک ترکیب از واکنش دهنده ها یا فراورده یا بیش ترین تعداد اتم از عنصری غیر از هیدروژن و اکسیژن انتخاب شود و برای آن اتم موازنه برای دو طرف معادله انجام شود.
  4. 3- تعداد اتم های اکسیژن موازنه گردد.
  5. 4- در پایان تعداد اتم های هیدروژن نیز موازنه گردد.
انتخاب عنصر آغاز گر برای موازنه، حساس ترین مرحله در موازنه یک واکنش شیمیایی است.

این عنصر باید به ترتیب اولویت شرایط زیر را داشته باشد:

 

  1. 1- در هر سمت واکنش فقط در ساختار یک ماده حضور داشته باشد.
  2. 2- تا حد امکان نباید در ساختار یک ماده ی تک عنصری شرکت داشته باشد، مگر این که هیچ عنصری شرط اول را نداشته باشد.
  3. 3- بین دو عنصر که هر دو شرایط 1 و 2 را دارند موازنه را از ساختار ترکیبی آغاز می کنیم که نوع و تعداد اتم های بیشتر باشد.
  4. 4- اگر بین دو عنصر، شرایط بالا یکسان بود، به زیر وند ها دقت می کنیم و ابتدا عنصری را موازنه می کنیم که زیر وند بزرگتری دارد.

 

نکته: اگر در موازنه با ضریب کسری مواجه شدیم، کل طرفین را باید در کوچکترین مضرب مشترک کسرها ضرب کنیم تا ضریب های کسری از بین بروند.

 

به مثال های زیر توجه کنید:

موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی

عنصر آغازگر Fe است.

موازنه کردن معادله ی یک واکنش شیمیایی

عنصر آغاز گر است.

 

در مقالات بعدی در مورد انواع واکنش های شیمیایی توضیحاتی ارائه خواهد شد

فاطمه بخت اور

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ اسفند ۹۵ ، ۱۲:۱۶
اعضای انجمن

شیمی پیوند دوگانه

سه شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ۱۲:۱۱ ب.ظ

نحوه تشکیل پیوند دوگانه در مولکول


همانطور که در شکل نشان داده شده، همراه با تشکیل یک پیوند سیگما، یک پیوند نیز بین دو اتم اکسیژن تشکیل می‌شود.
img/daneshnameh_up/2/21/mch0140a.jpg
نمایش مدل نقطه‌ای و ساختار پیوند ظرفیت مولکول را می‌توان به صورت زیر نشان داد:
img/daneshnameh_up/3/3b/mch0140b.jpg
مولکول فاقد الکترون منفرد است و می‌بایست دیامغناطیس باشد (تجربه این موضوع را تأیید نمی‌کند، یعنی مولکول اکسیژن خواص پارامغناطیسی دارد که این موضوع به وسیله نظریه اوربیتال مولکولی قابل توجیه خواهد بود. به بخش مربوطه رجوع شود.)




تشکیل پیوند سه‌گانه در مولکول


مطابق شکل زیر، ضمن تشکیل پیوند سیگما، دو پیوند نیز بین دو اتم تشکیل می‌شود.
نمایش مدل نقطه‌ای و ساختار پیوند ظرفیت این مولکول به صورت زیر است:
img/daneshnameh_up/3/32/mch0140c.jpg
مولکول فاقد الکترونهای منفرد و دیامغناطیس است.


img/daneshnameh_up/1/16/mch0140d.jpg



تمرین


یونهای را از نظر مرتبه پیوند  با یکدیگر مقایسه کنید.
حل
با توجه به اینکه هر چه حجم دو اتم به یکدیگر نزدیکتر باشد و نیز هر چه گسترش طولی اوربیتال بیشتر باشد (یعنی عدد کوآنتومی مربوط به اوربیتال بزرگتر باشد). انتظار می رود که تشکیل پیوند  و افزایش مرتبه پیوند، دشوارتر شود، بر این اساس، چون فاصله بین اتمهای و کوتاهتر است، می‌توان ترتیب زیر را در مورد کاهش نسبی مرتبه پیوند در نظر گرفت که با داده‌های تجربی هماهنگی دارد.
اوربیتالهای که در تشکیل پیوند استفاده می‌شوند در فرایند هیبرید شدن شرکت نمی‌کنند، یعنی اوربیتالهای هیبریدی در تشکیل پیوندهای و زوجهای غیرپیوندی اتم مرکزی شرکت می‌کنند. برای مثال در مولکول اتیلن با ساختار لوئیس زیر یکی از اوربیتالهای هر اتم کربن در فرایند هیبرید شدن شرکت نمی‌کند.
img/daneshnameh_up/b/b8/mch0140e.jpg
اوربیتال که در هیبرید شدن شرکت نمی‌کند جهت‌گیری مناسب برای تشکیل پیوند با اوربیتال اتم کربن دیگر را دارد. اوربیتالهای هیبریدی، اوربیتال کربن و پیوند اتیلن را در شکل زیر مشاهده می‌کنید.
img/daneshnameh_up/f/f7/mch0140f.jpg
در استیلن پیوند سه‌گانه دو کربن شامل یک پیوند و دو پیوند است و پیوند چهارم کربن با هیدروژن برقرار می‌شود. چون دو اوربیتال هر کربن در هیبرید شدن شرکت نمی‌کند بنابراین اوربیتالهای هیبریدی از نوع هستند. به طور کلی اوربیتالهای هیبریدی کربن می‌باشد که تعداد پیوندهایکربن است.



مثال


نوع اوربیتالهای هیبریدی تمام کربنها را در ترکیب زیر مشخص کنید.
img/daneshnameh_up/9/96/mch0140g.jpg
حل
همچنانکه در بالا ذکر شد اوربیتالهای کربن از نوع هستند که تعداد پیوندهایاتم کربن می‌باشد، بنابراین:


img/daneshnameh_up/8/8c/mch0140h.jpg



بخت آور
۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ اسفند ۹۵ ، ۱۲:۱۱
اعضای انجمن

انگلیسی( عکس )

سه شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ۱۲:۰۹ ب.ظ




باتشکر از خانم میرزایی

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ اسفند ۹۵ ، ۱۲:۰۹
اعضای انجمن

ماکت سازی

سه شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ۱۲:۰۰ ب.ظ

باتشکر از سرپرست انجمن خانم یوسفی

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ اسفند ۹۵ ، ۱۲:۰۰
اعضای انجمن

جغرافی (مهم)

سه شنبه, ۱۷ اسفند ۱۳۹۵، ۱۱:۵۴ ق.ظ

دریافت

دریافت
حجم: 178 کیلوبایت

دریافت
حجم: 76.7 کیلوبایت

دریافت
حجم: 85.6 کیلوبایت

دریافت
حجم: 188 کیلوبایت

دریافت
حجم: 178 کیلوبایت

دریافت
حجم: 182 کیلوبایت

دریافت
حجم: 87.2 کیلوبایت

دریافت
حجم: 87.2 کیلوبایت


باتشکر از خانم یوسفی 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۷ اسفند ۹۵ ، ۱۱:۵۴
اعضای انجمن

اطلاعیه

دوشنبه, ۲۷ دی ۱۳۹۵، ۰۹:۳۰ ق.ظ

دانش آموزان پایه دهم و پایه سوم ریاضی فیزیک و علوم تجربی دوره دوم متوسطه می توانند شرکت نمایند.

منابع آزمون :

دانش آموزان پایه دهمکتاب  آزمایشگاه علوم تجربی(1) و آزمایش های دروس فیزیک، شیمی، زیست

دانش آموزان سوم :دروس فیزیک، شیمی، زیست سه ساله دبیرستان

شیوه برگزاری مسابقات:

در دو مرحله اجرا می گردد:1.آزمون کتبی: طراحی آزمایش از منابع آزمون معرفی شده(تشریحی) و فصل اول کتاب آزمایشگاه علوم(تستی-مخصوص پایه دهم) 30 امتیاز

                                   2.فعالیت عملی : انجام آزمایشات 70 امتیاز

آزمون کتبی به صورت انفرادی و آزمون عملی به صورت تیمی بخواهد بود و تیم منتخب که سه عضو دارد  به مرحله بعد راه می یابد.


علاقه مندان به دبیران مربوطه مراجعه کنند

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ دی ۹۵ ، ۰۹:۳۰
اعضای انجمن

دریافت
حجم: 528 کیلوبایت
توضیحات: ریاضی سوم 

دریافت
حجم: 211 کیلوبایت
توضیحات: ریاضی

دریافت
حجم: 254 کیلوبایت

دریافت
حجم: 254 کیلوبایت

دریافت

حجم: 80 کیلوبایت
توضیحات: ریاضی تجربی
۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ دی ۹۵ ، ۱۹:۴۱
اعضای انجمن

یاد گیری

شنبه, ۱۱ دی ۱۳۹۵، ۰۷:۳۲ ب.ظ




باتشکر از دبیر متحرم خانم اختری

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ دی ۹۵ ، ۱۹:۳۲
اعضای انجمن

سجع در ادبیات

شنبه, ۱۱ دی ۱۳۹۵، ۰۷:۲۲ ب.ظ



لف )  سجع در سطح کلمه :

کلماتی که در پایان دو جمله بیایند و دارای یکی از مشخصه های زیر باشند را کلمات (( مسجع ))

و به آهنگ برخاسته ازآن ها (( سجع )) می گویند :

1 . هم وزن ، واج پایانی یکسان

مثال  : طاعتش موجب قربت است وبه شکراندرش مزید نعمت

کلمات : قربت و نعمت ( هم وزن هستند) . یعنی هرکدام از دو هجای بلند ساخته شده است . وهمچنین

در واج پایانی یا ( حرف روی ) همسان هستند . حرف ( رَوی ) در این دو کلمه (( ت )) می باشد .

2 . هم وزن

مثال : آن که از جمال عقل محجوب است، خود به نزدیک اهل بصیرت معذور باشد .

کلمات: محجوب  و  معذور  ( فقط هم وزن هستند .زیرا هر دو از یک هجای بلند و یک هجای

کشیبده  ساخته شده اند.)

3. واج پایانی یکسان :

مثال : الهی ، اگر بهشت چون چشم و چراغ است ، بی دیدار تو درد و داغ است .

کلمات :  چراغ و داغ ( فقط در حرف پایانی (( غ )) با هم یکسان هستند . و در

وزن با هم اختلاف دارند .)

چندنکته ی مهم در سجع :

نکته ی ( 1 ) : آرایه ی سجع زمانی پدید می آید که دو کلمه ی مسجع در دو جمله به کار روند

و آهنگ دو جمله را به هم نزدیک سازند.سجع در نثر به منزله ی قافیه در شعر می باشد .

نکته ی ( 2 ) : اگر در یک جمله چند سجع به طورمتوالی و پشت سرهم بکار روند

(( تضمین المزدوج )) نامیده می شود.

مثال : (چون اوقات محسوب به اجل مضروب رسید و ایام معدود به شب موعود کشید.)

(رسید و کشید ) سجع اصلی یا پیوند به حساب می آید. اما میان ( محسوب و مضروب )

در جمله ی اول و همچنین میان(معدود و موعود ) در جمله ی دوم سجع بوجود آمده است .

سجع سبب شده تا ( اوقات محسوب ، اجل مضروب )و ( ایام معدود ، شب موعود) نسبت به

هم قرینه باشند .

انواع سجع :

1 . اشتراک فقط  در واج پایانی  = سجع مطرّف . مثال : محبت را غایت نیست ؛ از بهر آن که

محبوب را نهایت نیست .

2. اشتراک فقط  در  وزن   =  سجع متوازن . مثال  : مُلک بی دین باطل است و دین بی ملک ،

ضایع .

3. اشتراک در واج پایانی + اشتراک در وزن = سجع متوازی . مثال : توانگری به هنر است،نه به

مال و بزرگی به خرد است، نه به سال

چندنکته ی مهم :

نکته ی ( 1 ) :  ارزش موسیقیایی سجع متوازی از همه بیشتر و سجع متوازن از همه کمتر است .

نکته ی ( 2 ) : سجع بیشتر در نثر به کار می رود ؛ امّا در شعر نیز نمونه هایی از آن را

می توان یافت . شاعر هر بیت را به چهار بخش ( چهار نیم مصرع ) تقسیم کرده و در پایان

سه بخش از آن ، واژه هایی را آورده است که با هم(( سجع متوازی )) یا (( مطرّف )) دارند .

البته به  نیمه ی یک مصرع ( لخت ) می گویند .

نکته ی ( 3 ) : سجع در شعر را (( قافیه ی میانی )) یا (( درونی )) می نامند. در این نوع

شعر لخت های مسجع ، قافیه ی درونی شعر را می سازند و اگر این قافیه ی درونی ،

دارای ردیف نیز باشد ، به آن ردیف درونی می گویند .

 به این نوع شعر در قدیم ، مسمّط یا چهارخانه یا شعر مسجع می گفتند .

مثال : من مانده ام مهجور از او، بیچاره ورنجور از او     گویی که نیشی دور از او، در استخوانم می رود

نکته ی ( 4 ) : در سجع متوازی تساوی هجاهای دو کلمه اجباری است . مانند : پرواز ، آواز

/ یار ، غار

نکته ی ( 5 ) :  گاه در وسط یکی از دو کلمه ، یک مصوت کوتاه ( کسره ی اضافه ) می آید .

در این صورت تساوی هجاها به هم می خورد؛ به این سجع، ملحق به سجع متوازی گفته می شود .

باید ذکر کنم که در علم بدیع لفظی با آهنگ و وجه شنیداری کلمه سر و کار داریم ، نحوه ی نوشتار

کلمه مد نظر ما نیست . چیزی که مهم است هم وزن بودن دوکلمه ی سجع است .

مثال :  زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست       راه هزار چاره گر از چار سو ببست

بین (( تار و چاره )) سجع متوازی است . ( تار دارای کسره ی اضافه است . )

نکته ی ( 6 ) :  تفاوت سجع متوازی با قافیه در چیست ؟

در قافیه نیازی نیست که کل هجاهای کلمات قافیه دارای تساوی باشند بلکه تنها تساوی

هجای قافیه شزط است . امّادر سجع متوازی ، هجاهای کلمات مسجع چه از نظر عدد و چه

از نظر کمیت باید با هم دارای تساوی باشند .

مثال : دو کلمه ی((  سوز ، افروز )) می توانند قافیه باشند امّا میان آنها سجع متوازی  نیست .

ب ) سجع در سطح جمله و کلام :

مواردی که تا کنون ذکر کردم سجع در سطح کلمه بود امّا گاه به جای دو کلمه ، دو جمله به دلیل

در مقابل هم قرار گرفتن سجع ها با هم هماهنگ می شوند،

روش های سجع درسطح جمله عبارت است از:ترصیع ،موازنه،تضمین المزدوج(اعنات القرینه)

وتکرار.

1 . ترصیع ( همسانی ) : در لغت به معنی جواهر نشاندن است و در اصطلاح آن است که

سجع های متوازی حد اقل در دو جمله در برابر هم قرار گیرند .

مثال 1 :  برگ  بی برگی  بود ما را   نوال  

            مرگ  بی مرگی   بود مارا   حلال    

در بیت فوق همانطور که با رنگ نیز نشان داده شده است سجع های پدید آورنده ی آن ؛

یعنی (( برگ و مرگ ))(( بی برگی و بی مرگی )) و (( نوال و حلال ))  هم وزن و در واج های

پایانی نیز یکسان هستند . ( تمام سجع های دو جمله متوازی اند . )

مثال 2 : شام رفته و بام خفته ، سال از عدّ بیرون و مال از حدّافزون، همه را تلف کرده و اسف برده . 

همانطور که می بینید عبارت فوق دارای سجع های متوازی است که در جمله ها در مقابل

هم قرار گرفته اند ، پس دارای ترصیع است.( شام ، بام )( رفته ، خفته )( سال ، مال )( عدّ ، حدّ )

( بیرون ، افزون )( تلف ، اسف )( کرده ، برده ) .

( شام رفته / بام خفته )( سال از عد بیرون / مال از حد افزون )( تلف کرده / اسف برده )

در مقابل هم قرار گرفته اند .

2 . موازنه یا مماثله ( همسنگی ) : هرگاه دو یا چند جمله به وسیله تقابل سجع ها ی متوازن

هماهنگ شوند ؛ یعنی، واژه ها در دو مصرع ، دو به دو با هم ، هم وزن باشند ، دارای موازنه هستند .

مثال : هم عقل دویده در رکابت 

        هم شرع خزیده در پناهت

همانگونه که می بینید بیت دارای موازنه است . زیرا واژه های ( عقل و شرع ) سجع متوازن دارند

و  واژه های ( دویده وخزیده ؛ رکابت و پناهت ) سجع متوازی دارند .

نکته ی مهم : رایج ترین نوع موازنه آوردن ترکیبی از سجع های متوازی و متوازن با هم است .

3 . تضمین المزدوج یا اعناب القرینه یا ازدواج :اگر در میان جملات نظم یا نثر کلماتی  در پی

هم بیاوریم که دارای سجع باشند و البته افعال در پایان دو جمله هم قافیه باشند . سجع باعث

می شود که در هر جمله پاره ای قرینه به وجود بیاید .

مثال: فلان به سیرت گزیده و عادت پسندیده معروف است و به خدمتکاری دولت و

طاعت داری حضرت موصوف  .

در عبارت بالا سجع اصلی ، کلمات ( معروف و موصوف ) است که دارای سجع متوازی هستند .

و سجع کلمات دیگر را که جهت بیشتر شدن آرایش کلام آمده اند، تضمین المزدوج می گویند .

( سیرت ، عادت ) دارای سجع متوازی و (گزیده ،پسندیده ) دارای سجع مطرّف هستند .

و همچنین ( خدمت کاری دولت ، طاعت داری حضرت و معروف است ، موصوف است . )

قرینه های جمله را تشکیل می دهند .

4 . مزدوج یا قرینه : هرگاه دو جمله که نسبت به هم قرینه اند؛ یعنی ،  دو جمله که تقریبا از

نظر هجایی برابرند ، به وسیله ی یک سجع به هم بپیوندند به آن مزدوج می گویند.

نکته ی مهم : در ادبیات نمونه های ترصیع و تضمین المزدوج بسیار کم است و نمونه های

موازنه بسیار زیاد است .

نکته :  فرق تضمین المزدوج با موازنه و ترصیع چیست ؟

در تضمین المزدوج سجع ها و جناس ها در کنار هم هستند و با هم رابطه ای افقی دارند و

این سجع اصلی ( سجع آخر جملات ) است که در محل فعل دو جمله را به هم ربط می دهد،

پس ممکن است طول قرینه ها مساوی نباشد، اما در ترصیع و موازنه در دو جمله سجع ها

در مقابل یکدیگرند و رابطه ای عمودی دارند . پس دو جمله از نظر طول مساویند.

ارزشیابی قسمت اول آرایه ی سجع :

در اشعار و جمله های زیر ، سجع ها را یافته ، نوع آنها را مشخص و

درباره ی ارزش موسیقیایی هریک اظهار نظر کنید .

1. هرکه را زر در ترازوست زور در بازوست

2. ما به او محتاج بودیم او به ما مشتاق بود.

3.روشنی روز تویی ،شادی غم سوز تویی    ماه شب افروز تویی ، ابر شکربار بیا

4. ای منوّر به تو نجوم جلال                      ای مقرّر به تو رسوم کمال

5. به جفایی و قفایی نرود عاشق صادق

6 . هنر چشمه ی زاینده است و دولت پاینده

7 .گاه از دیدن خطّ مُنتعش و گاه از ندیدن روی مطلوب مشتعل.

8 .طبیبی را دیدند که هرگاه به گورستان رسیدی ، ردا در سر رکشیدی ،

از سبب آنش سؤال کردند ؛گفت : از مردگان این گورستان شرم می دارم ؛

بر هر که می گذرم ضربت من خورده است ودرهرکه می نگرم از شربت من مرده .

9 . دل به امید روی اوهمدم جان نمی شود   جان به هوای کوی اوخدمت تن نمی کند.

10 .ما چو ناییم و نوا در ما ز توست         ما چو کوهیم و صَدا در ما ز توست .

11 . مراد از نزول قرآن ، تحصیل سیرت خوب است نه ترتیل صورت مکتوب .

12 . خبری که دانی دلی بیازارد ، تو خاموش تا دیگری بیارد .

13.دررفتن جان ازبدن گویندهرنوعی سخن  من خود به چشم خویشتن دیدم که

جانم می رود.

14 . طالب علم عزیز است و طالب مال ذلیل .

15 . نیک بخت آن که خورد و کِشت و بدبخت آن که مُرد و هِشت .

16 . تلمیذ بی ارادت، عاشق بی زر است و رونده ی بی معرفت ،

مرغ بی پر و عالم بی عمل ، درخت بی بر و زاهد بی علم، خانه ی بی در .


بهزاد خاموش (نویسنده)


جانشین انجمن: فاطمه بخت اور

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۱ دی ۹۵ ، ۱۹:۲۲
اعضای انجمن